Gracias 2021

Traducida al Náhuatl | Cerrar los ojos con humildad y confirmar que nunca es tarde para aprender, para crecer como persona, como madre y como abuela.

Gracias 2021

Escribir estas líneas representan lo afortunada que soy considerando tantas pérdidas humanas que hemos sufrido.

Un abrazo solidario a todas aquellas personas, familias que atraviesan momentos difíciles.

En el 2021 me enfrenté con dos aspectos de mi vida que han estado presentes, pero nunca los entendí y atendí como ahora: el miedo y la ansiedad.

Me considero una mujer fuerte, trabajadora, mi profesión me apasiona, mi prioridad es mi familia. Estoy casada, tengo dos hijas y un hijo. Desde los 18 años he vivido coordinando agendas, primero como una estudiante que trabajaba, luego entre los hijos, el esposo, la casa, mis padres, mis herman@s la familia ampliada y en la medida de lo posible las, los y les amigues. Sin pensarlo me convertí en malabarista profesional. El periodismo es un trabajo de 24 por 7 y ser madre también.

¿Cómo organizarme para poder con dos responsabilidades y oportunidades de vida tan demandantes?

Luché por ser perfeccionista como madre y en el trabajo, estudiar, leer y preguntar hasta el cansancio; no ausentarme nunca, aunque me sintiera indispuesta prefería guardar mis faltas para cuando me necesitara mi familia o fueran vacaciones.

Recuerdo que aprendí a inyectarme yo misma para ahorrar tiempo (que tontería, pero así fue). Mi preocupación era tener todo bajo control, aunque pocas veces mi organización funcionaba. Los imprevistos estaban a la orden del día tanto en la casa como en la chamba. Por fortuna, mi madre, mi padre que en paz descanse, mi abuela Maty y mi esposo me ayudaron y apoyaron siempre; pero la madre soy yo, así que me mortificaba de todas a todas.

Hubo un día, cuando conducía el noticiero de las 6 de la mañana, lo recuerdo bien, me levanté como siempre a las 3:30 de la mañana para estar lista en el estudio a las 5:50,  terminaba a las 9, salí de volada, mi hija se iba de campamento, y como todas las mamás quería despedirla. Me armé de valor, las motos me dan miedo, pero conseguí un aventón, me puse el casco, abracé a mi compañero con todas mis fuerzas cerré los ojos y no los abrí hasta que llegué rayando a mi destino. Entré corriendo a la escuela, pude abrazar y besar a mi hija antes de que se subiera al camión, decirle adiós con la mano mientras ella se alejaba es uno de los mejores recuerdos que las dos atesoramos. Después confieso que me tuve que sentar para recuperar el aliento y regresar al trabajo.

Otro día, estaba en el noticiero de las 2:00 de la tarde, con mi compañero Jorge Zarza, de pronto veo de reojo el celular, era mi madre, me asusté así que me metí debajo del escritorio para contestarle.  Marcó angustiada, porque mis hijos estaban peleando en la mesa aventándose la comida. Le pedí que me esperara tantito, ¡jajaja! me sentí  tan ridícula, estaba morada de vergüenza y coraje.  Así pasaron los años, la familia creció igual que las responsabilidades y viajes en el trabajo; por eso mi necesidad de controlarlo todo y a todos para lograr cumplir, valga la redundancia con todo; a veces lo conseguía, en la mayoría de los casos era misión imposible.

Me atrevo a platicarles esto porque, siempre he sido entusiasta, echada para adelante, trabajo por el cómo sí, prefiero la gratitud que las quejas, creo en los puedos más que los “peros”, busco soluciones donde hay problemas y de pronto la pandemia me cayó encima,  me quedé muda, sentí algo así como si me hubiera encogido, suena ridículo, pero es real.

Estaba profundamente preocupada, es más, consternada con las nuevas circunstancias o la llamada nueva normalidad y mis hijos. ¿Qué va a pasar? Una se acaba de casar, otro está en el último semestre y le cancelaron el servicio social, la más pequeña dijo que no empezaría la carrera de arquitectura en zoom, sí la entiendo. Son jóvenes, fue difícil pedirles que no salieran. Yo seguí trabajando, imposible ser comunicadora y paralizarse, y me cuestionaron: ¿mamá, quieres que nos quedemos en casa?, pero tú te vas.

Empecé a tener insomnio con frecuencia y miedo. Yo misma me echaba porras, pensaba que se me pasaría.

Un día llega mi hija con su esposo y nos dan la bella noticia de que serán padres. Una alegría inmensa inundó nuestro hogar, pero aquí entre nos, enmudecí por dentro, me temblaban las piernas, sentí pánico, sabía muy poco de los bebés y mujeres embarazadas en pandemia, ¿será parto natural?, ¿será cesárea?, ¿podremos entrar al hospital?, ¿qué hacer para que no se contagie?, me hice mil preguntas, claro, todas en la noche yo viendo al techo, estaba agotada.

Decidí pedir ayuda, me costó trabajo, recuerden que en mi mundo nunca hay tiempo suficiente. Platiqué con un psicólogo, le pedí de favor que no me hiciera contarle la historia de mi infancia, que yo empezaría de atrás para adelante. Muy generoso aceptó, escuchó sobre mi angustia, incertidumbre, insomnio y la pregunta del siglo: ¿Por qué si voy a ser abuela, y es una felicidad, no estoy feliz?

Su respuesta fue: Anita, tienes ataques de ansiedad, estás muy presionada.

Mientras lo escuchaba pensé: ja, ja, ja, este señor, con todo mi debido respeto, no tiene la menor idea de lo que me pasa, toda mi vida he lidiado con la presión de resolver varios temas al mismo tiempo, y en tiempo record. Me dije, está bien, que termine la consulta y se acabó, no es lo que necesito.

Él continuó con la sesión: entiendo que debido a tus ocupaciones es necesario tener una organización tipo militar, pero no es así, así no funciona, necesitas hacer todo lo contrario, tu miedo aumentó porque sientes que no puedes apoyar a tus hijos en estas circunstancias. Como padres en algunas ocasiones queremos garantizarles a nuestr@ hijos su bienestar en todos los aspectos, pero es imposible con o sin pandemia.

La vida-pandémica sin querer te ha colocado en una circunstancia de mayor inseguridad, de vulnerabilidad por eso te sientes pequeña. Pero esas circunstancias son características de la vida. Ni tú ni nadie tenemos todas las respuestas. Bájale cinco rayitas a tus cuestionamientos, te gusta encontrar más que buscar pero necesitas darte cuenta de lo que realmente puedes o no hacer. Tus hij@s al igual que tú, como todas las personas enfrentarán sus batallas.

Tu ansiedad es de impotencia, y es lógico, te atribuyes tareas que no te corresponden. Analiza esta charla, si te hace sentido puedes tomar alguna terapia, hay distintas formas de tratar la ansiedad, puedes hacer yoga, ejercicios de respiración, cuando te caches con las mil preguntas detente y piensa en dónde estás y qué necesitas hacer en ese momento, concéntrate, un asunto a la vez.

Si más adelante te sientes rebasada podemos pensar en algún tratamiento con medicamentos, pero primero es necesario que entiendas lo que te pasa. Vas a ser abuela, date la oportunidad de disfrutarlo, en su momento tus inquietudes tendrán respuesta. Siguen naciendo niños sanos en el mundo, disfrútalo.

Terminó la consulta por Zoom, respiré profundamente, me quedé inmóvil un buen rato.  Reflexione. Toda una vida de correr angustiada por llegar, por cumplir, por hacer, por estar. Recordé que en muchas ocasiones, si estaban mis hijos prefería aguantarme las ganas de llorar porque no quería que sufrieran.

Agustin, mi psicólogo, me ayudó a entender varias cosas, entre ellas lo valioso que es este momento, este segundo en el que escribo con lágrimas en los ojos. La ansiedad ha matado momentos valiosos de mi vida, puedo verlo. He comenzado a soltar, poco a poquito, no es fácil. Entender que tanto amor estorba, duele. Me he dedicado más  a observar  a mis hijos que a organizarles la vida. Me miro a mí misma con ojos nuevos, me encanta abrazar a la gente que amo, pero es buen principio abrazarme a mí misma. Cerrar los ojos con humildad y confirmar que nunca es tarde para aprender, para crecer como persona, como madre y como abuela. Vamos junt@s en la vida, somos familia muégano pero cada uno necesitamos espacio, lidiar con nuestros demonios y enfrentar las batallas. Al fin y al cabo aquí estaré siempre.

Es complicado enfrentarse a un@ mism@, pero se vale pedir ayuda.

Por cierto, es delicioso soltaaaar!

Gracias 2021 por esta oportunidad de vida.

Gracias a tod@ el equipo de @Opinión51 las quiero y admiro

Gracias a las personas que me ayudan en la traducción en lenguas indígenas

Gracias a ustedes:

Feliz 2022, que sea un año colmado de bendiciones y a ¡viajar ligeros!


Traducción al Náhuatl

Por David Marcelino Cayetano

Maestro de idioma Náhuatl y Cineasta Indígena Nahua.

Instagram @tlatoanitsin

Tlaskamati 2021

Tlen nikijkuilloa pan ni amatl kipia miak itlaskamatillis tlen techimpanotok pampa miakej maseualtsitsij ixpolijtokej

Se yoltlanajnaualli nochipa inon maseualmej, tlen innichaneuaj pampa tlaijiouijtokej nochipa ni tonalli.

2021 niyaochiuillia kampika tlen ome tlamantli pan nonemillis tlen nechpanotok, yonkeman nimachilli uan  aman nimoyoltlallia: Majmauillistli uan tsonixpoyauilli.

Na se nisiuatsin tlen nitetik, tlen nitekiti, tlen nichiua nechpajtia, achtoui nikintlallia nochaneuaj. Nimonamiktijtok, nipia ome siuapilmej uan se okichpil. Nipejki keman nipiyaya kaxtolli uan eyi xiutil tlen nichijtok tonaltekitlmachijtijketl, achtoui keman saya nimomachtijketl tlen nitekitiyaya, sempa ka nokoneuaj, noueue, nochan, notatajuaj, noikniuaj tlen nochaneuaj uan nojkia tlen niueltika ka noyolikniuaj. Amo ninenejuiltoya nimokuepki tlen kichiua nochipa tlamantli. Tlen amatlajkuiloltlamachiltijketl se tekitl tlen nochipa kauilmej pan nochi chikome tonalmej uan noijki nitemaye.

¿Kenin nichiuas ni tekitl tlen noaxka uan ni tlen aman nipia pan nonemillis tlauel tenechchiuiltia?

Nimotlalli nochipa kualli nichiuas ken tenan uan pan noteki, nimomachtia, nitlapoua uan nitlatsintokia keman ayakmo niuelli; yonkeman nitlejtos amo nias, kemantika nimomatiyaya ayakmo niuelli nimolnelchiuilliyaya nias uan nikajokuis keman tonalli nitekiuis ika nochaneuaj uan kema timopanoltisej sentik kampika.

Nikelnamiki keman niyeko iomochajkoa na noseltsin ijkinon amo nipollos kakiuilli (se tsonuiuijketl, ni ijkinon panok).

Se tonalli, keman, niuikayaya notepoxkauayox kampa noojui pan noteki tlamachiltiltlamauisolixkopinalli pan chikuasej kauitl pan ijnalok, nikelnamiki kualli, nimejki ken ipan eyi kauitl uan tlajko ijnalok ijkinon niitstos pan notekitltlamauisol tlen makuilli ka ompoalli uan majtlaktli kauitl, nitlamiyaya pan chikanui kauitl, nimoisiuilti nikiski, noichpokatsin yauiyaya pan se kuatitlatlamachtillistli, uan ken nochi tenamej ninekiyaya niteochiuas. Nimonelchiuilli, teposchapollimej nikinimakasi, nipanti tlen manechuika, nimotlalli tsontekontsajketl, ninajnauajki nouampox chikauak nitsajki noixteyol uan nikintlapo keman niasito kampa niyauiyaya sanijki niasito. Nikalajki nimotlalojtia kampa kaltlamachtillistli, niuelki ninajnaua uan nitsoponi nosiuapil achtouika keman tlejkos pan teposkauayox, nikilli timoitasej ka nomax sanijka ya yauiyaya, se yoltlalnamikillis tlen tikelnamikij ka miak yolpakillis nochi tiomej. Sempa nejnellia nitlejtoua nipixki nimijiotis ka yollik uan nikuepillis kampa noteki.

Seyok tonalli, na niitstoya pan tlamauisoltlamachiltijketl pan ome kauitl tlen tiotlak, ka nouampox Jorge Zarza, sanijki niixtlachilli notepostlanojnotsanolli, nechnojnotsayaya nonana, nimomajmati nikalajki itsintla kuatlapechtli uan ninankilli. Technojnotski motsonixpoyajtok, pampa nokoneuaj moteuiyayaj pan tlapechtli momajkauayayaj tlakualli. Nikilli manechchia se kentsin, ¡jajaja!, amo nimomatki kualli, nimoixkamochijki nimopinauilti uan nikuallantoya. Ijkinon panokej xiuitl, notlaiskaltijuaj ueyixkej nojkia tlen na nipia nichiuas uan tepaxalolli pan noteki; inon tlen ninekiyaya ma elto nochipa nomako uan nochimej ijkinon nojkia ma kichiuakaj, sannima nochipa, keman kena mochiuayaya ken na nineki, noijki miak tlamantli amo uelliyaya mochiua kempa na ninekiyaya.

Nimitsinkamanaljuia ni tlamantli pampa, nochipa nitlejtoua kena, nochipa ma tinejnemikaj, niteki uan nitlejtoua kena, nineki tlaskamatilli amo san kamanalli, nitlaneltoka kampa niuelli amo kampa tlan kena uan amo mochiua, nitemoua ma moixtoma kampa onka kuesolli, uan sannima uetski niueykokolistli pan na, nimokajki nimokamatsajtok, nimatki kempa nimochijki tsikitetsij, kakisti amo nellia, ni ijkinon nechpanok.

Nejnellia niitstoya tlauel nimotekipachojtoya, kemach, nimomatki tlake ni tlen kitokaxtijkej ni aman ken ken ni tiitstosej uan ka nokoneuaj. ¿Tlake panos? Se amanok monamikti, seyok mopantia itsontika itlamachtillis uan kiiljuikej amo kichiuas itekitlamachtillis, tlen tsikitetsin ichpokatl ya amo kipeuas itlamachtillis kampa tlaixkopinkalchijketl ipan tepostlamauisolli, kena nimachilli. Telpokamej, ouijti nikinillis amo xikisakaj. Na niyauiyaya nitekiti, amo sannima titemachiltis pan tepostlamauisolli uan sannima timoketsas, uan nechtlatsintokijkej: ¿maye, tineki matimokauakaj pan tochan?, uan ta tia tikisa.

Nipejki nipia tlen amo niuelli nikochi uan ka majmajtli. Na noseltsin nimoyolchikauayaya, nimoljui nipanos.

Se tonalli asik noichpoka ka iueue uan techinmakej se tlamachiltilli tlen innijuantij ellisej tatamej. Se yolpakillis motlalli kampa tochan, ni san tojuantij, nimokamatsajki noijtiko, nimetsuiuipikayaya, nimatki majmajtli, nimatiyaya se kentsin tlen se kiskaltis konetsitsij uan siuamej tlen tlanimiltiaj uan kampa onka se ueykokolistli, ¿iselli kisas uan tlakatis konetl?, ¿kikixtillisej konetl?, ¿tiuellisej tikallakisej kampa kaltepajtiani?, ¿tlake se kichiuas uan ma amo kiasis inon kokolistli?, nimotlajtlanilli miak tlamantli, kena, nochi youalmej nitlachiayaya tepanko, nikuatitoya.

Nitlejto uan nitlajtlanki tlamapaleuilli, kipixki ipatij, xinejneuillikaj kampa ninemi amo onka miak kauitl. Nikamanaltik ka se tsontepajtijketl, nitlajtlanilli amo ma nechchiuilti ma nipouilli tlen nonemillis keman nikonetl, na nipeualtis tlaika uan ijkinon nimonejnemiltis. Ya tlejto kena, nechkajki tlen nechpanok, uan tlen amo nimati, uan tlen amo niuelli nikochi uan se tlajtlanillistli tlen nochipa nimochiuillijtok: ¿Kenke tlan niellis ninanatsin, se yolpakillistli, uan amo niitstok niyolpaktok? Ya itlanankillis: Anita, tipia tsonixpoyauilli, san tlauel timonelchiuillia.

Sannima nikakiyaya uan nimoljui: ja, ja, ja, ni tlakatl, ka nochi tlatepanitalli, amo kimati tlatiki nechpano, nochipa nonemillis nimonelchiuillijtok  uan nikixtontok tlamantli nochipa san sejko, uan pan se tlatoktsin. Nimolijui, kualtitok, ma tlami ni pajtillistli uan tlanki, ni amo ya tlen nitekiuiya.

Ya saya kichijki ka notepajtillistli: nimati tlen ta tichiua  moneki kipias ken se tekitl ken kichiuaj tlamokuitlauianij, uan ni amo ken inon, ijkinon amo uelli, tipia tichiuas temalakats, momajmauil ueyixki pampa timati amo tiuelli tikinmapalleuis mokoneuaj pan ni tlamantli.

Nemillistli-ueykokolistli sannima techintlallijtok pan se tlamantli tlen amo kimati se, se tekneltsin uan timomatis titsikitetsij. Inon tlamantli tlen yaya tonemillis. Yon ta uan na timatij tlake. Xitemouilli makuilli tlauasanalli tlen timotlatsintokillia, mitspaktia titlapantis tlen titlatemos nejnellia titekiuiya timoitas tlen nejnellia tiuelli uan tlen amo tiuelli tichiuas. Mokoneuaj noijki ken ta, nochimej maseualmej kipiaj inninseltsitsij moyaochiuillisej.

Motsonixpoliuillis yaya tlen tineki timonelchiuillis, uan sanija, timotekitlallia tlen amo tlen taya. Xitlanejneuilli nikamanalli, tlan timoita tiuellis timomakuiltis ken timopajtis, onka miak tlamantli tlen timokaxanillis motsonixpoliuillis, tiuellis tichiuas teotlakayotl, titlamijiotis, keman tikakis uan tikitas miak tlatsintokilli ximoketsa uan ximoljui kanke tiitstok uan tlake tineki tichiuas pan inon tlatok, ximoyoltlalli san sejsej tlamantli.

Tlan keman tinejnentok timomati timopanotok tiuellis timoiljuis timopajtis ika pajtli,

achtoui kipia timomachiltis tlenin tipano. Tiellis tinanatsin, ximoyoltemaka uan xiyolpaki, pan se tlatok tlen timotlatsintokijtok nopuna tipixtos motlanankillis.

Saya tlakatij konetsitsij ka miak chikauallistli pan nochipa tlaltepaktli, xiyolpaki.

Tlanki tlatepajtillistli pan tepostlamauisolixkopinalli, nimijioti melauak, nimokajki uapaktik pan se tlatok. Nimoiljui. Nochi se nemillistli san nimotlalli pampa nineki niasis, san pampa  nineki nichiuas, uan niitstos. Nikelnamikik kampa miak tlamantli, tlan itstoyaj nokoneuaj nimonelchiuiyaya amo nichokas pampa amo ninekiyaya ma tlaijiouikaj.

Agustín notsontepajtijketl nechmapalleui ka miak tlamantli, ken ni tlen aman se pano, ni pilkauitsin tlen nitlajkuilloa ka noixchokalli pan noixteyoltsin. Tsonixpoliuilli kimijtijtok miak tlamantli tlen kipia ipatij pan nonemillis, niuelli nikita. Nipejtok nitlamajkaua, ika kentsin kentsin, kena oui. Timachiltis miak yolnekillistli ikxitemakania uan tekoko. Nimotlallijtok nikinitta achiyok nokoneuaj uan kenin kichiuasej inninnemillis. Nimoitta na ka noixteyol yankuik, nechpaktia nikinnajnauas tlen noaxkayaj nikinneki achtoui na noseltsin nimonajnauas. Nimoixteyoltsakuas ka yollik uan nitlejtos amo tiotlak tlen nitlamatis, uan ijkinon niueias ken nimaseualli, ken tenan uan ken nanatsin. Tiauij sentik pan nemillistli, ken tichaneuaj ken tisansemej noijki tinekij se kentsin timijiotisej sejsej, timomatlanisej tlen ka amo kualli uan timoyaochiuillisej. Sannija nochipa nikan niitstos.

Ouijti se mochiuiltis kampika, noijki kena uellis se tlajtlanis ma kimapaleuikaj.

Nejnellia, tlauel kualli se temajkauas.

Tlaskamati 2021 tlen nochipa tenichmatok pan nonemillis.

Tlaskamati nochi notlanejchikoluampoyouaj @Opinión51 nianmitsneki uan nianmitsintepanita.

Tlaskamati inon maseualtsitsij tlen nechmapaleuiaj tlajtolkuepasej pan inninmexkotlajtol.

Tlaskamati anmojuantij:

Yolpakillistli 2022, ma elli se xiuitl ka miak tlateochiualli uan ma xinemikaj uan amo ximatikaj tlan etik.


Las opiniones expresadas son responsabilidad de sus autoras y son absolutamente independientes a la postura y línea editorial de Opinión 51.


😍 Una suscripción es el regalo perfecto para estas fechas; además, dura un año. Hoy es último día.